Dao phay là công cụ không thể thiếu và đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc tạo ra những đường nét sắc nét và bề mặt hoàn thiện cao cho sản phẩm. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về các loại dao phay rãnh bao gồm công dụng riêng biệt của chúng hay cách lựa chọn dao phù hợp với từng nhu cầu sản xuất. Bài viết dưới đây, ATC Machinery sẽ giúp bạn tổng quan đầy đủ về các loại dao phay rãnh, ưu nhược điểm, cách lựa chọn dao phù hợp cũng như mẹo sử dụng và bảo quản dao đúng cách để kéo dài tuổi thọ và tối ưu hiệu suất làm việc.

Các Loại Dao Phay Rãnh

Thị trường các loại dao phay rãnh hiện nay khá đa dạng về hình dáng, cấu tạo, số lưỡi cắt (số me) và chất liệu. Mỗi loại dao phay rãnh được thiết kế để tạo ra các loại rảnh với độ sâu, độ rộng và hình dạng khác nhau. Dưới đây là các loại dao phay rãnh phổ biến hiện nay:

Phân loại theo hình dạng rãnh

Các loại dao phay rãnh trên thị trường chủ yếu được phân loại dựa trên hình dạng rãnh mà chúng tạo ra như rãnh hình chữ T, rãnh dài, rãnh có hình giống như mang cá hay rãnh có hình đuôi chim én,… Cụ thể:

1. Dao phay rãnh chữ T

Dao phay rãnh hình chữ T, đúng như tên gọi của nó, được sử dụng để tạo ra các rãnh có hình dáng chữ T. Loại rãnh này thường được sử dụng để lắp đặt các chi tiết máy, tạo đường dẫn cho dây cáp hoặc làm rãnh trượt cho các bộ phận liên kết. Dao phay rãnh chữ T có thiết kế đặc biệt với phần lưỡi cắt tạo và thân dao tạo thành hình chữ T. Loại dao phay rãnh này thường được ứng dụng để thực hiện tạo khe hoặc rãnh cho các chi tiết có yêu cầu độ chính xác cao.

2. Dao phay rãnh then

Dao phay rãnh then là loại dao phay chuyên dụng để tạo ra các rãnh then trên trục hoặc lỗ trên phôi rắn. Các rãnh then này có vai trò quan trọng trong việc truyền động, giúp cố định các chi tiết máy như bánh răng, puli, khớp nối,… Dao phay rãnh then thường có các dạng đĩa hoặc trụ, với các lưỡi cắt được bố trí xung quanh để tạo nên các rãnh then có kích thước và hình dạng chính xác theo yêu cầu.

3. Dao phay rãnh mang cá

Dao phay rãnh mang cá là một trong các loại dao phay rãnh chuyên dụng được sử dụng cho các quy trình tạo ra các rãnh có hình dạng giống như hình mang cá. Loại dao phay rãnh này thường được ứng dụng để gia công bánh răng, khớp nối, hoặc các chi tiết yêu cầu khả năng chịu lực và chống mài mòn cao. Thiết kế đặc biệt của dao phay rãnh mang cá giúp máu phay tạo ra các bề mặt rãnh trơn nhẵn, tăng khả năng bám dính và độ bền cho chi tiết tổng thể.

4. Dao phay rãnh đuôi én

Dao phay rãnh đuôi én, hay còn được biết đến với tên gọi là dao phay rãnh Dovetail. Loại dao phay rãnh này thường được sử dụng để tạo ra các rãnh có hình dạng giống hình dạng một chiếc đuôi én. Loại rãnh này thường được ứng dụng trong việc ghép nối các chi tiết máy, tạo liên kết chắc chắn và ổn định giữa các bộ phận trong một chi tiết tổng thể. Dao phay rãnh đuôi én có thiết kế bao gồm các lưỡi cắt đặc biệt, cho phép tạo ra các rãnh có độ chính xác cao và góc nghiêng chuẩn xác với từng chi tiết.

Phân loại theo cấu tạo

Trong gia công cơ khí nói chung, đặc biệt là gia công phay CNC tự động thì ngoài hình dạng rãnh tạo ra, cấu tạo của dao phay rãnh cũng là một yếu tố quan trọng cần được xem xét để nâng cao tính linh hoạt trong quá trình gia công. Dựa theo cấu tạo, dao phay rãnh bao gồm các loại sau đây:

5. Dao phay rãnh nguyên khối

Dao phay rãnh nguyên khối là loại dao phay được chế tạo từ một khối vật liệu duy nhất thường là thép gió HSS và hợp kim thép cứng Carbide. Đặc trưng của các loại dao phay rãnh nguyên khối là phần thân và lưỡi cắt của dao được đúc liền nhau. Chính vì vậy, loại dao phay rãnh này thường có độ cứng vững rất cao, thích hợp để gia công rãnh các vật liệu cứng và yêu cầu độ chính xác cao. Tuy nhiên, dao phay rãnh nguyên khối cũng có giá thành cao hơn và khó mài lại khi bị mòn.

6. Dao phay rãnh ghép mảnh

Ngược lại với dao phay rãnh nguyên khối, dao phay rãnh ghép mảnh được cấu tạo từ phần thân và lưỡi cắt với các mảnh lưỡi cắt riêng biệt có thể linh động tháo lắp. Ưu điểm lớn nhất của loại dao phay rãnh này mang lại là chi phí thấp, dễ dàng thay thế lưỡi cắt khi bị mòn. Tuy nhiên, độ cứng vững của dao phay rãnh ghép mảnh thường thấp hơn so với dao nguyên khối. Chính vì vậy, dao phay rãnh ghép mảnh được ứng dụng để phay rãnh trên các bề mặt phôi mềm như gỗ, nhựa,…

Phân loại theo số lưỡi cắt

Số lượng lưỡi cắt trên dao phay rãnh sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả và tốc độ cắt của máy phay. Dựa vào yêu cầu gia công cụ thể mà mỗi loại dao phay rãnh sẽ có số lượng lưỡi cắt (me cắt) khác nhau. Số lượng me cắt càng nhiều thì thời gian càng nhanh và lượng vật liệu cắt được càng nhiều.

7. Dao phay rãnh 1 lưỡi cắt

Dao phay rãnh 1 lưỡi cắt thường được sử dụng để gia công các rãnh sâu hoặc rãnh trên vật liệu cứng. Với thiết kế một lưỡi cắt giúp dao phay rãnh 1 lưỡi giảm lực cắt đáng kể và tăng độ bền của dao.

8. Dao phay rãnh 2 lưỡi cắt

Trên thị trường loại dao phay rãnh 2 lưỡi cắt thường được ứng dụng phổ biến hơn. Loại dao phay này cho phép gia công nhanh chóng và hiệu quả trên các vật liệu mềm. Với hai lưỡi cắt hoạt động luân phiên giúp tăng năng suất gia công và tạo ra bề mặt rãnh mịn hơn. Thành phẩm được tạo ra từ các loại dao phay rãnh 2 lưỡi thường đạt chất lượng bề mặt cao hơn và ít khi cần phải gia công lại.

Phân loại theo vật liệu

Với đặt trưng của quá trình gia công phay yêu cầu các loại dao phay rãnh phải có độ cứng, độ bền và khả năng chịu nhiệt cao. Để đáp ứng yêu cầu này người ta chia dao phay rãnh thành 2 loại chính:

9. Dao phay rãnh thép gió HSS

Dao phay rãnh thép gió HSS (High-Speed Steel) là loại dao phay rãnh được làm từ vật liệu thép hợp kim có chứa các nguyên tố như vonfram, molypden, crom… Loại dao này có độ cứng cao, khả năng chịu nhiệt tốt và giá thành hợp lý.

10. Dao phay rãnh hợp kim cứng Carbide

Dao phay rãnh hợp kim cứng Carbide được làm từ các hợp chất của vonfram cacbua và titan cacbua… có độ cứng vượt trội hơn, đồng thời khả năng chịu nhiệt và chống mài mòn của vật liệu này cũng cực cao. Dao phay rãnh Carbide thường được sử dụng để gia công phay rãnh các vật liệu cứng, chịu nhiệt như thép không gỉ, gang, hợp kim titan,…

Xem thêm: Tìm Hiểu Về Dao Phay Ngón Hợp Kim Là Gì? Ứng Dụng, Phân Loại

Ưu Nhược Điểm Của Các Loại Dao Phay Rãnh

Dưới đây là bảng tổng hợp những ưu và nhược điểm của các loại dao phay rãnh phổ biến theo từng tiêu chí phân loại kể trên. Điều này sẽ giúp bạn dễ dàng lựa chọn và đưa ra quyết định lựa chọn loại dao phay rãnh tối ưu cho từng nhu cầu gia công phay rãnh cụ thể.

Loại dao phay rãnh	Ưu điểm	Nhược điểm
1. Theo hình dạng
Dao phay rãnh chữ T	Tạo rãnh chính xác, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật cao. Thích hợp cho các gia công rãnh lắp đặt chi tiết, đường dẫn cáp.	Giá thành cao hơn so với một số loại dao phay rãnh khác. Yêu cầu kỹ thuật vận hành và cách sét úp dao phay rãnh và máy phay chính xác.
Dao phay rãnh then	Độ bền cao, chịu lực tốt. Tạo rãnh then chính xác, đảm bảo khả năng truyền động mượt mà.	Giới hạn về kích thước và hình dạng rãnh then. Khó mài lại khi bị mòn.
Dao phay rãnh mang cá	Tạo bề mặt rãnh trơn nhẵn, tăng khả năng bám dính. Phù hợp cho gia công bánh răng, khớp nối.	Giá thành tương đối cao. Yêu cầu kỹ thuật gia công phức tạp.
2. Theo cấu tạo
Dao phay rãnh nguyên khối	Độ cứng vững cao, gia công ổn định. Độ chính xác gia công cao.	Giá thành cao, khó mài lại.
Dao phay rãnh ghép mảnh	Giá thành rẻ hơn. Dễ dàng thay thế lưỡi cắt. Linh hoạt trong nhiều quy trình gia công khác nhau.	Độ cứng vững thấp hơn dao nguyên khối. Độ chính xác gia công có thể bị ảnh hưởng khi phay trên các bề mặt vật liệu cứng.
3. Theo số lưỡi cắt
Dao phay rãnh 1 lưỡi cắt	Giúp giảm lực cắt và tăng độ bền của dao. Thích hợp gia công rãnh sâu hoặc vật liệu cứng.	Gia công lâu hơn.
Dao phay rãnh 2 lưỡi cắt	Thời gian gia công nhanh và năng suất cao. Tạo bề mặt rãnh mịn.	Lực cắt lớn.
4. Theo vật liệu
Dao phay rãnh thép gió HSS	Độ cứng cao, chịu nhiệt tốt. Giá thành hợp lý.	Độ bền kém.
Dao phay rãnh hợp kim cứng Carbide	Độ cứng vượt trội, chống mài mòn cao. Thích hợp để gia công được vật liệu cứng, chịu nhiệt cao.	Giá thành cao. Dễ bị sứt mẻ khi va đập mạnh.

Cách Chọn Dao Phay Rãnh Phù Hợp

Sau khi biết được các loại dao phay rãnh được sử dụng phổ biến trong các quá trình gia công rãnh, việc lựa chọn đúng loại dao phay rãnh có ý nghĩa rất lớn, quyết định trực tiếp đến tính chính xác và chất lượng của thành phẩm cuối cùng. Để lựa chọn được loại dao phay rãnh phù hợp bạn cần dựa vào nhu cầu gia công cụ thể để xác định đúng. Dưới đâu là một số yếu tố bạn cần xem xét khi lựa chọn dao phay rãnh:

Vật liệu gia công

Vật liệu gia công phay rãnh là yếu tố tiên quyết ảnh hưởng không nhỏ đến quyết định lựa chọn loại dao phay rãnh. Mỗi loại vật liệu sẽ có độ cứng, độ dẻo và khả năng chịu nhiệt khác nhau, chính vì vậy đòi hỏi bạn phải biết loại dao phay nào phù hợp với loại vật liệu và lớp phủ tương ứng nào. Giả sử, đối với các loại vật liệu cứng như thép không gì, gang,… nên lựa chọn loại dao phay rãnh được làm từ hợp kim cứng Carbide. Và ngược lại.

Hình dạng và kích thước rãnh

Hình dạng và kích thước rãnh quy định là yếu tố quan trọng bạn cần xem xét tiếp theo sau khi xác định được loại dao phù hợp với vật liệu gia công. Hình dạng của dao phay rãnh bao gồm hình dạng rãnh chữ T, rãnh then, rãnh đuôi én và rãnh mang cá tương ứng với từng loại dao phay. Kích thước của rãnh bao gồm chiều rộng và chiều sâu rãnh sẽ giúp bạn lựa chọn chính xác hơn đường kính, chiều dài lưỡi cắt và số lưỡi cắt của dao.

Yêu cầu về độ chính xác và độ bóng bề mặt

Việc lựa chọn đúng loại dao phay rãnh đáp ứng yêu cầu về độ chính xác và độ bóng của bề mặt rãnh sau gia công sẽ giúp bạn tối ưu hóa hiệu quả của quá trình gia công cơ khí chính xác cũng như giảm thời gian làm lại. Nếu chi tiết có yêu cầu độ chính xác cao nên lựa chọn loại dao phay rãnh nguyên khối vì chúng có độ cứng tốt và khả năng gia công ổn định. Còn những chi tiết có bề mặt bóng bạn nên lưu ý đến số lượng me, lớp phù và góc xoắn của dao.

Máy móc và thiết bị gia công

Khi lựa chọn loại dao phay rãnh bạn cần lưu ý đến độ tương thích giữa dao phay với loại máy móc hay thiết bị gia công chuyên dụng. Các loại máy CNC gia công tự động như máy tiện CNC, máy phay CNC thường có yêu cầu loại dao phay chuyên dụng và có độ cứng cao.

Ngân sách

Cuối cùng một yếu tố mà ít người quan tâm nhưng chúng vẫn ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sử dụng dao phay nói riêng cũng như chi phí sản xuất nói chung. Trên thị trường dao phay rãnh có giá thành rất đa dạng, từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng, tùy thuộc vào loại dao, vật liệu, thương hiệu. Bạn cần cân đối giữa nhu cầu sử dụng, chất lượng dao và ngân sách để đưa ra lựa chọn hợp lý nhất.

Có thể bạn quan tâm: Lượng Chạy Dao Là Gì? Công Thức Tính Và Ý Nghĩa Quan Trọng

Mẹo Sử Dụng & Bảo Quản Dao Phay Rãnh Để Tăng Tuổi Thọ Của Dao

Dưới đây là một số mẹo sử dụng và bảo quản dao phay rãnh hữu ích mà ATC đã đúc kết được trong suốt quá trình làm việc và đồng hành cùng đối tác để nâng cao hiệu quả gia công cơ khí toàn diện.

Để tối ưu hóa hiệu suất và tuổi thọ của dao phay rãnh cũng như là máy phay trong quá trình vận hành, bạn cần lưu ý những điểm sau:

Lựa chọn thông số cắt phù hợp với loại dao phay rãnh, vật liệu gia công và yêu cầu kỹ thuật của chi tiết.
Sử dụng dung dịch làm mát trong quá trình gia công để giúp giảm ma sát và nhiệt độ cắt tránh ảnh hưởng đến bề mặt vật liệu và tuổi thọ của dao.
Trước và sau quá trình gia công hãy luôn kiểm tra dao thường xuyên để phát hiện kịp thời các dấu hiệu mài mòn, sứt mẻ hoặc hư hỏng.
Sử dụng máy móc đúng cách đặc biệt là các loại máy phay CNC tự động.
Tránh va đập mạnh trong quá trình vận chuyển, lắp đặt và sử dụng.

Mẹo bảo quản dao phay rãnh để gia tăng tuổi thọ của dao:

Sau khi sử dụng, cần vệ sinh dao phay rãnh bằng dung dịch chuyên dụng hoặc cồn công nghiệp để loại bỏ phoi, dầu mỡ và bụi bẩn.
Sau khi vệ sinh, lau khô bằng khăn mềm và bôi dầu chống gỉ để bảo vệ bề mặt lớp phủ của dao.
Bảo quản ở những nơi thoáng đãng, tránh bị các vật thể khác rơi rớt trúng.
Đối với các loại dao phay rãnh có thể mài lại, hãy mài lại định kỳ để gia tăng hiệu quả quá trình cắt.

Trên đây là toàn bộ thông tin về các loại dao phay rãnh phổ biến nhất hiện nay cũng như hướng dẫn chọn dao phay rãnh phù hợp. Đừng quên theo dõi ATC Machinery để theo dõi các bài viết hữu ích khác, cảm ơn bạn đã theo dõi!